***
***
***
Panos Sotiriou
***
ΒΙΝΤΕΟ
Παιδιά ψάχνουν για κάτι φαγώσιμο σε χωματερές ανάμεσα σε στοίβες χαρτονομισμάτων και χαρτονομίσματα να αλέθονται για να γίνουν χαρτοπολτός σε μύλους.
***
***
Panos Sotiriou
Περί μεταπαλευθερωτικής οικονομίας. Μία εικόνα.
Η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας την επομένη της απελευθέρωσης ήταν τραγική. Οι απώλειες τόσο σε έμψυχο υλικό, αλλά και οι κατεστραμμένες υποδομές αποτελούσαν σοβαρότατα προβλήματα. Το ξέσπασμα χαράς που είχε κατακλύσει τους Έλληνες γρήγορα αντικαταστάθηκε από την ανησυχία της επιβίωσης η οποία ενισχύθηκε από την πολιτική πόλωση που ολοένα φούντωνε. Οι καταστροφές που είχαν κάνει οι Γερμανοί κατά την αποχώρησή τους από τη χώρα αποτελούσαν τροχοπέδη στην προσπάθεια ανασυγκρότησης της ελληνικής οικονομίας.
Ο πόλεμος και η Κατοχή είχαν αφήσει πίσω τους 90.000 θύματα (6% του πληθυσμού της χώρας), τρομακτικός υπήρξε και ο λιμός του χειμώνα του 1942 με τα θύματά του να υπολογίζονται σε 30.000-40.000. 3.500 πόλεις και χωριά είχαν καταστραφεί μερικώς ή ολοσχερώς από βομβαρδισμούς, εμπρησμούς και λεηλασίες. 410.000 κατοικίες (23% των κτισμάτων της χώρας) είχαν καταστραφεί με αποτέλεσμα 1.200.000 άτομα να είναι άστεγοι. Η βιομηχανική παραγωγή είχε μειωθεί στο ελάχιστο λόγω έλλειψης πρώτων υλών, οι απώλειες στην κτηνοτροφία, η εγκατάλειψη της γεωργίας ήταν ανυπολόγιστες και μεγάλο ποσοστό των αρδευτικών έργων είχαν καταστροφές. Το 25% των δασών είχαν χαθεί. Από τα 2.679 χιλιόμετρα σιδηροδρομικού δικτύου σε χρήση ήταν μόνο τα 680, ενώ πάνω από το 90% των τρένων είχαν αχρηστευθεί. Το οδικό δίκτυο και οι γέφυρες είχαν εκτεταμένες ζημιές, ο Ισθμός της Κορίνθου είχε ανατιναχθεί από τους Γερμανούς και αχρηστευθεί. Ο Πειραιάς και τα μεγάλα λιμάνια της χώρας είχαν υποστεί μεγάλες ζημιές, το θαλάσσιο εμπόριο είχε μειωθεί στο ¼ των προπολεμικών ετών και το εξωτερικό εμπόριο είχε σταματήσει. Οι μετακατοχικές κυβερνήσεις αντιμετώπιζαν και σοβαρή έλλειψη χρημάτων. Μία προσπάθεια σταθεροποίησης της δραχμής έγινε με το Νόμο 18 στις 12/11/1944 «Περί νομισματικής διαρρυθμίσεως» με τον οποίο ορίστηκαν οι ισοτιμίες νέας δραχμής και χάρτινης λίρας Αγγλίας και στρατιωτικής λίρας Β.Μ.Α (χαρτονομίσματα που έφεραν μαζί τους οι Άγγλοι κατά την Απελευθέρωση). Ορίστηκε 1 λίρα=600 δραχμές, ενώ η σχέση παλιάς και νέας δραχμής ήταν 1 νέα δραχμή=50 δισεκ. παλιές. Με την επίσημη αυτή πράξη φάνηκε το εύρος της καταστροφής της ελληνικής οικονομίας, οι συνέπειες του πληθωρισμού, η ληστεία των Γερμανών εις βάρος των Ελλήνων. Τα χρήματα είχαν εξανεμισθεί πολύ πριν την Απελευθέρωση.
Στις αρχές του 1945 οι ελλείψεις αγαθών και πρώτων υλών σε συνδυασμό με την έλλειψη χρημάτων ενίσχυαν δραματικά τον πληθωρισμό. Με τον πληθωρισμό εξανεμίστηκε αγοραστική δύναμη 27 εκ. χρυσών λιρών. Η επίσημη αξία της δραχμής υποτιμήθηκε με γρήγορους ρυθμούς και οι τιμές είχαν φτάσει σε δυσθεώρητα επίπεδα. Η χρυσή λίρα είχε πάρει τη θέση της δραχμής, ενώ στην ύπαιθρο επικρατούσε το σύστημα του αντιπραγματισμού (ανταλλαγές αγαθών). Είχε επέλθει νομισματικό χάος. Η χώρα βρέθηκε για ακόμη μία φορά αντιμέτωπη με την πείνα. Το πρόβλημα του επισιτισμού ανέλαβε να επιλύσει η UNRRA που μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1945 είχε εισάγει στη χώρα 1.220.000 τόνους τρόφιμα. Η UNRRA όμως ήταν ικανή να επιλύσει το επισιτιστικό πρόβλημα, αλλά όχι το οικονομικό. Έτσι γίνεται φανερό πως το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας είχε τετραπλή υπόσταση: επισιτιστική, δημοσιονομική, νομισματική και παραγωγική.
Η ελληνική κυβέρνηση στράφηκε προς τις ΗΠΑ για να εξασφαλίσει ένα δάνειο ανασυγκρότησης με αίτημα που υπέβαλλε ο διοικητής της ΤτΕ Κυριάκος Βαρβαρέσος και μετέπειτα αντιπρόεδρος και υπουργός Εφοδιασμού στην Κυβέρνηση Βούλγαρη. Ο Βαρβαρέσος εκτιμούσε πως η χώρα χρειαζόταν 250 εκ. δολάρια, ποσό που οι Αμερικανοί θεωρούσαν αστρονομικό. Ο υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ William Clayton είχε εκφράσει την άποψη πως η μόνη λύση στα προβλήματα της Ελλάδας ήταν τα αυστηρά εσωτερικά μέτρα που θα λάμβανε η ελληνική κυβέρνηση και όχι τα εξωτερικά δάνεια. Η ελληνική κυβέρνηση προσπάθησε να υιοθετήσει ένα πρόγραμμα μέτρων που περιελάμβανε βαριά φορολογία ειδικά στα εμπορικά και βιομηχανικά προϊόντα, έλεγχο τιμών και διανομής τροφίμων, έλεγχο εισαγόμενων πρώτων υλών, ταχεία διανομή ρουχισμού UNRRA, δίωξη κερδοσκοπίας στον χρυσό και υποτίμηση δραχμής. Οι έμποροι και οι βιομήχανοι αντέδρασαν, περιόρισαν ή ανέστειλαν τις εμπορικές και παραγωγικές τους δραστηριότητες και προχώρησαν στην απόκρυψη αγαθών. Η απόκρυψη προκάλεσε ελλείψεις αγαθών στην αγορά, σε μία στιγμή που ο λιμός καραδοκούσε και η τιμή της χρυσής λίρας άρχισε πάλι την άνοδό της.
Η ελληνική κυβέρνηση στράφηκε στην UNRRA ζητώντας της να αναλάβει να επιλύσει το οικονομικό πρόβλημα. Η UNRRA ήταν επιφυλακτική, καθώς αν αναλάμβανε την επίλυση του προβλήματος υπήρχε το ενδεχόμενο να κατηγορηθεί για επέμβαση στις ελληνικές εσωτερικές υποθέσεις. Σύμφωνα με την UNRRA οι ελληνικές μεταπολεμικές κυβερνήσεις ήταν ανίκανες να δώσουν λύση στο οικονομικό πρόβλημα της χώρας γιατί δεν υπήρχε ικανή κυβερνητική μηχανή, μεγάλος αριθμός προσώπων σε θέσεις κλειδιά με επιρροή στην κυβέρνηση ασκούσαν πιέσεις για να κερδοσκοπούν ενεργώντας παρασκηνιακά, πολλές θέσεις του κρατικού μηχανισμού είχαν καταληφθεί από άτομα που το μόνο τους προσόν ήταν το πολιτικό μέσο, τρόφιμα των διανομών της UNRRA πωλούνταν στην μαύρη αγορά, ενώ πολλοί έμποροι και θησαύριζαν από την απόκρυψη και πώληση βιομηχανικών προϊόντων της UNRRA. Μικρή πρόσκαιρη ανάσα στο πρόβλημα έδωσε ένα δάνειο 25.000.000 δολαρίων από την Import-Export Bank τον Ιανουάριο του 1946.
Ενδεικτικό της οικονομικής κατάστασης που επικρατούσε στη χώρα και της απαξίωσης της δραχμής είναι το παρακάτω βίντεο από τις συλλογές των Getty images. Παιδιά να ψάχνουν για κάτι φαγώσιμο σε χωματερές ανάμεσα σε στοίβες χαρτονομισμάτων και χαρτονομίσματα να αλέθονται για να γίνουν χαρτοπολτός σε μύλους.
Βιβλιογραφία
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών
Αγγελόπουλος Α., Από την κατοχή στον εμφύλιο, ΔΟΛ, Αθήνα, 2015
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών
Αγγελόπουλος Α., Από την κατοχή στον εμφύλιο, ΔΟΛ, Αθήνα, 2015
Video Getty images
***
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου